Historische waarneming herhaald: occultatie van de Krabnevel door de maan

Op zaterdagochtend 18 juli 2020 heel vroeg schoof de maan voor de Krabnevel (M1 – eerste object in de Messier catalogus) langs. Elke 9 jaar (bij benadering) is er een serie van zo’n 18 bedekkingen (occultaties), waarvan er maar enkele vanuit Nederland waarneembaar zijn. Dit maakt zo’n bedekking relatief zeldzaam. Paul Boven en Hans van der Meer hebben deze bedekking met de radiotelescoop waargenomen. Bij de voorbereiding waren ook Cees Bassa en Tammo Jan Dijkema betrokken.

In november 1955 was dit de allereerste waarneming met de radiotelescoop, die toen nog niet eens af was. Speciaal voor deze waarneming is toen de constructie van de telescoop een paar dagen stilgelegd om er een provisorische ontvanger voor 400 MHz in te maken. De telescoop moest destijds voor deze waarneming met de hand gedraaid worden omdat de volgmotor het nog niet deed.

De Krabnevel is het restant van een supernova die in 1054 door Chinese astronomen werd opgetekend. Om hem met het oog te zien heb je een op z’n minst een verrekijker nodig, maar op radiogolflengten is het een van de helderste bronnen aan de hemel. Door de bedekking met de radiotelescoop te meten, konden ze ondanks de brede bundel van de telescoop toch nauwkeurig meten hoe groot het gebied precies is waar radiostraling vandaan komt. Dit gebied bleek in het geval van de Krabnevel samen te vallen met het gebied van de zichtbare nevel – wat lang niet voor alle radiobronnen het geval is!

Paul Boven en Hans van der Meer hebben de historische meting zaterdagochtend dunnetjes overgedaan. De hele dataverwerking (3 GB aan ruwe data) moet nog gebeuren en komt in een vervolg blog bericht, maar de eerste resultaten zien er heel goed uit. We hebben 50 MHz rond 21cm opgenomen (met nog genoeg tijdresolutie om de pulsar te zien) en 30 MHz op 70cm, de frequentie waarop de meting in november 1955 ook is gedaan. Bovenstaande figuur is het eerste resultaat gemaakt door Paul Boven.

Voor wie de waarneming ook wil uitvoeren: de volgende reeks bedekkingen begint in januari 2030.

Bronnen

1. Seeger, C.L.; Westerhout, G. Observations of two occultations of the Crab nebula by the Moon at 400 Mc/s. Bulletin of the Astronomical Institutes of the Netherlands, 13, 312-316 (1957).
2. Westerhout, G. The Start of 21-cm Line Research: The Early Dutch Years. In ASP Conference Proceedings, 276. Edited by A. R. Taylor, T. L. Landecker, and A. G. Willis, 27-33 (2002).
3. ANP Nieuwsbericht – 01-12-1955 – 35.